نگاهی به معماری بیست و پنج سال اخیر ایران

نویسنده : شاهرخ گلستان

این مطلب از بی بی سی گرفته شده است

مهندس داراب دیبا، استاد دانشگاه تهران و سرپرست گروه های هنر معماری و شهرسازی در دانشگاه های آزاد ایران، سه شنبه گذشته سخنرانی جامعی همراه با نمایش اسلاید، پیرامون معماری بیست و پنج سال اخیر ایران، در انجمن آرشیتکت های ایران در پاریس ایراد کرد و با بیانی روشن و بی تکلف به نارسایی ها و بی بند وباری های این موضوع مهم اجتماعی و فنی پرداخت او در مورد موسساتی که بعد از انقلاب، معماری را زیر پوشش گرفته اند یعنی سازمان برنامه، وزارت مسکن و شهرداری تهران گفت آنها موازی با هم کار می کنند و ارتباط چندانی با هم ندارند و هیچ هماهنگی هم بین آنها موجود نیست و هر کدام راه خود را می روند علاوه بر این ضوابط کیفی هم وجود ندارد، کارها در دست مهندسین مشاور عمده است و جوانان تحصیل کرده خوش فکر قادر به ابراز وجود نیستند و نمی توانند کار کنند در مورد عدم رعایت اصول شهرسازی در تهران، مهندس دیبا گفت شهرداری تهران از زمان کرباسچی که خودکفایی خود را اعلام کرد، شروع کرد به فروش مجوز تراکم و مجوز ارتفاع آنها در مقابل پول های هنگفتی که می گرفتند مجوز صادر می کردند و سرمایه داران در نقاط مختلف شهر شروع به برج سازی کردند و تهران امروز را می بینید و یا بسیاری از شهرهای دیگر مثل شیراز و یا شهر جدیدی که در کنار یزد ساخته شده است، شهرهایی هستند که هیچ نوع هویت و هیچ نوع ارزش کیفی ندارند و فقط نشانه های سوداگری اند در این شهرها هیچ نوع حقوق شهروندی رعایت نشده است. خانه های دو - سه طبقه ناگهان زیر سایه خفقان آور یک برج بیست و چند طبقه قرار می گیرند به طوری که ساکنان آن یا مجبور به ترک خانه هایشان می شوند و یا باید تحمل کنند که هرگز رنگ آفتاب را نبینند مهندس دیبا گفت در ایران امروز کنترل کیفی ساختمان وجود ندارد، زیبا شناسی اصلا مورد توجه نیست، به معماری با توجه و در ارتباط با بافت شهری نگاه نمی شود، و فساد و رشوه خواری از یک طرف و اعمال نفوذ صاحبان قدرت از طرف دیگر، کار را برای دریافت هر نوع پروانه ساختمان آسان کرده است او با اشاره به بهای بسیار زیاد زمین در تهران که گاه به متر مربعی یک میلیون و هشتصد هزار تومان می رسد، گفت دیگر امکان ساختن خانه برای کسی فراهم نیست و برج سازی و آپارتمان نشینی بسیار مورد توجه قرار دارد به گفته مهندس دیبا، بعد از انقلاب اسلامی، زمانی که فلسفه برگشت به اصل و ریشه بخصوص در مسائل هنری مطرح شد، توجه مهندسین معمار به سرچشمه اسلام و سرچشمه سنت، باعث شد که بسیاری از ساختمان های سال های اولیه انقلاب کپی بی شخصیت ساختمان های دوره صفوی از کار دربیاید و این بی هویتی، تا امروز ادامه یافته است او از ساختمان های ناموزونی گفت که ظاهرشان سنتی است، پرداخت پنجره ها "پست مدرن" است و یک "کلاه فرنگی" هم بالای آن قرار گرفته است.اسکلت فلزی دارند با پوششی از سنگ و شیشه و چندان کارهای با ارزشی از نظر معماری نیستند او با تاسف از معماران برجسته ای یاد کرد که با انقلاب اسلامی کشور را ترک کردند (حدود پانزده نفر را نام برد) و جای خالی آنها را کسی پر نکرد مهندس دیبا با اشاره به کثرت دانشگاه ها و تاسیس دانشکده های معماری و شهرسازی در اکثر شهرهای ایران و ایجاد مقاطع تحصیلی لیسانس، فوق لیسانس و دکترا گفت اکنون حدود ده هزار دانشجوی معماری به تحصیل اشتغال دارند "آنها در محل هایی درس می خوانند که ساختمان های قدیمی هستند و برای دانشکده ساخته نشده است، کتاب به مقدار کافی در اختیارشان نیست و استاد هم تقریبا وجود ندارد. چون در استخدام اساتید جدید، نه دانش آنها که بینش ایدئولوژیکی- سیاسی شان در درجه اول اهمیت است مهندس دیبا در ادامه سخنانش تعدادی اسلاید از ساختمان ها و یا طرح های آماده اجرا نشان داد و به تجزیه و تحلیل کارها پرداخت. او گفت که برای این مجموعه نه بهترین ها را انتخاب کرده است و نه بدترین ها را در مورد ایمنی ساختمان های بلند، او گفت که تنها یک سال و نیم است که رعایت مقررات آتش نشانی و زلزله اجباری شده است اما امکانات فنی آتش نشانی در ایران تنها تا طبقه سیزدهم کارایی دارد و برای طبقات بالا خطر همچنان باقی است او افزود که شیشه های اینگونه ساختمان های بلند اکثرا یک جداره و نازک و غیر استاندارد هستند و آنگونه که در غرب مرسوم است که پنجره های طبقات بالاتر شیشه های قطورتری داشته باشند، در ایران به این موضوع توجهی نمی شود مهندس دیبا نمونه های جالب و زیبایی از منازل مسکونی در شهرهای مختلف ایران از جمله در مناطق شمال و یا یزد، کرمان و اصفهان را نشان داد که معماران با استفاده از مصالح محلی ساختمان های به قول خودش معقولی بنا کرده اند از نکته های مورد اشاره مهندس دیبا، لزوم وجود یک ارتباط منطقی میان ساختمان و کاربرد آن بود. او اسلاید ساختمانی را نشان داد که عینا از روی ساختمان "کرایسلر" از آمریکا متعلق به هفتاد سال پیش ساخته شده و اکنون مرکز مطالعات قرآنی در تهران است از سخنان مهندس داراب دیبا چنین بر می آید که در بیست و پنج سال اخیر، هیچ بنای عمومی مثل سینما، تاتر، ورزشگاه، بازار و از این قبیل در ایران احداث نشده است و فرودگاه "بین المللی امام خمینی" که حدود چهل سال پیش تصمیم به تاسیس آن گرفته شد، هنوز سال ها مانده است تا بخشی از آن قابل استفاده شود او گفت مهندسین ایرانی تجربه چنین کارهای عظیمی را نداشتند و تازه یکی دو سال است که اجازه ورود و کار به مهندسین خارجی داده می شود و "این خودش فرجی است"